Aerofagia

Nawykowe połykanie powietrza, czego skutkiem jest głośne i częste odbijanie oraz wzdęcie brzucha. Aerofagia wiąże się z niestrawnością, wrzodem kamiennym oraz kamicą żółciową. Aerofagia objawia się wzdęciami, brakiem apetytu, ogólnym rozdrażnieniem i bólami brzucha.

Alergia pokarmowa

Zespół objawów zachodzących w organizmie będących wynikiem spożycia pokarmu, w którym dolegliwości uwarunkowane są przez mechanizmy immunologiczne. Reakcje alergiczne występują tylko u pewnej grupy i mogą pojawiać się po spożyciu nawet małej ilości pokarmu.

Anemia (Niedokrwistość)

Choroba objawiająca się niedostateczną ilością hemoglobiny i erytrocytów we krwi. Powoduje zbyt małe dostarczenie tlenu do komórek. Może być spowodowana czynnikami genetycznymi, środowiskowymi lub żywieniowymi (niedobór żelaza, folianów, kobalamin).

Awitaminoza

Schorzenie polegające na całkowitym braku w organizmie witaminy lub ich zestawu. Powoduje różnorodne zakłócenia przemiany materii z objawami charakterystycznymi dla poszczególnych witamin.

Biegunka

Schorzenie polegające na znacznym zwiększeniu liczby wypróżnień w ciągu doby, lub zmianą konsystencji stolca na płynną lub półpłynną. Biegunką określa się również stan, gdy nawet jednorazowo w stolcu pojawia się treść patologiczna, taka jak śluz, ropa lub krew. Biegunce towarzyszy wzmożona perystaltyka jelit i często kurczowe bóle brzucha. Stan chorobowy trwający do 10 dni określany jest jako biegunka ostra, natomiast utrzymywanie się objawów chorobowych ponad 10 dni nosi nazwę biegunki przewlekłej.

Celiakia (Choroba trzewna)

Wrażliwość na gliadynę – białko zawarte w ziarnie pszenicy i żyta oraz ich przetworach. Powoduje uszkodzenie jelit, zaburzenia wchłaniania i niedożywienia. Osoby chore na celiakię muszą stosować specjalne produkty bezglutenowe.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba o podłożu immunologicznym, tkanki układu pokarmowego są atakowane przez układ odpornościowy. Choroba ta polega na tworzeniu się przewlekłych zmian zapalnych w tkankach jelita; zmiany te prowadzą do tworzenia się owrzodzeń, zrostów oraz blizn, co powoduje trudności w trawieniu oraz wchłanianiu pokarmu w jelitach. Do ogólnych, nieswoistych objawów należą: osłabienie, gorączka i zmniejszenie masy ciała (może być spowodowane niedostatecznym odżywianiem lub zespołem złego wchłaniania. Objawy miejscowe zależą od lokalizacji, rozległości i stopnia zaawansowania zmian w przewodzie pokarmowym.

Choroba wrzodowa (wrzody)

Polega na miejscowym ubytku błony śluzowej w żołądku lub dwunastnicy, na skutek upośledzenia mechanizmu obronnego śluzówki przed działaniem kwaśnego soku żołądkowego.

Cukrzyca

Choroba metaboliczna objawiająca się zaburzeniami regulacji poziomu glukozy we krwi i jej wykorzystania przez tkanki. Może być spowodowana niedostatkiem insuliny (cukrzyca typu I – insulinozależna) lub odpornością tkanek na jej działanie(cukrzyca typu II – nieinsulinozależna).

Czkawka

Mimowolny skurcz przepony, zwykle trwa krótko. Czkawka może być związana z podrażnieniem nerwów, spożyciem zbyt obfitego posiłku i alkoholu lub nadmiaru płynu. Czkawka rzadko bywa powikłaniem jakiejś choroby, ale może mieć związek z zapaleniem wyrostka robaczkowego i cukrzycą.

Dysgeuzja

Zaburzenia w funkcjonowaniu zmysłu smaku, przejawiające się min. złym odczuwaniem smaku i występowaniem obcych posmaków.

Dyslipidemia

Zaburzenia w obrazie lipidów w krwiobiegu, np. zbyt wysoki stosunek cholesterolu LDL do HDL. Prowadzi do niebezpiecznych zmian w układzie krążenia, rozwoju miażdżycy i chorób serca.

Dysosmia

Zaburzenia w funkcjonowaniu zmysłu powonienia, przejawiające się min. złym odbiorem bodźców zapachowych.

Dyspepsja

Zaburzenia trawienia i wchłaniania składników pożywienia w przewodzie pokarmowym.

Fenyloketonuria

Genetycznie uwarunkowane schorzenie polegające na uszkodzeniu genu umożliwiającego przemianę fenyloalaniny do tyrozyny. W wyniku niedoboru tyrozyny dochodzi do uszkodzenia mózgu i upośledzenia umysłowego. Dzieci chore na fenyloketonurię muszą stosować specjalną dietę opartą na preparatach białkowych pozbawionych fenyloalaniny oraz unikać produktów słodzonych aspartamem.

Galaktozemia

Choroba dziedziczna, autosomalna recesywna. Przyczyną galaktozemii jest niedobór enzymu, który bierze udział w przemianie galaktozy – cukru zawartego w laktozie, która jest składnikiem mleka. Choroba objawia się niezdolnością organizmu do przekształcenia galaktozy w glukozę.

Hipercholesterolemia

Podwyższony poziom cholesterolu w surowicy krwi, przekraczający 5,2 mmol/l, uznawany za czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca.

Hiperfagia

Nadmierne zwiększenie łaknienia, spowodowane najczęściej uszkodzeniem ośrodka sytości w podwzgórzu. Hiperfagia, choć objawia się żarłocznością psychiczną tak jak bulimia, różni się od niej tym, że chory nie usiłuje pozbyć się jakimikolwiek sposobami pożywienia z organizmu w obawie przed przytyciem.

Hipergeuzja

Zwiększona wrażliwość na bodźce smakowe. Może być spowodowana niedoczynnością kory nadnerczy i przysadki mózgowej.

Gazy są obecne w świetle jelita i pochodzą z dwóch naturalnych źródeł, a mianowicie ze zbyt dużej ilości połykanego powietrza podczas posiłku, stanowią produkt fermentacji jelitowej, która ma miejsce przede wszystkim w jelicie grubym. Nadmierne gazy wynikająco z bakteryjnego metabolizmu posiadają różny skład. Mogą być bez zapachu, a w ich skład wchodzi dwutlenek węgla, metan i wodór, a także gazy o specyficznym zapachu, który jest efektem siarkowodoru i innych pochodnych siarkowych. Czy są to nadmierne gazy czy gazy w mniejszych ilościach to wszystko zależy od ilości i rodzaju zjedzonego posiłku.

Nadmierne gazy – przyczyny

Naturalna objętość gazu w jelicie to zwykle 200 ml, a łączna objętość gazów, które są wydalane w ciągu całej doby to 600ml. W normalnych warunkach zdrowy organizm wydala gazy około 25 razy w ciągu doby. Jaką przyczynę mogą mieć nadmierne gazy? Przede wszystkim nadmierne gazy powoduje jedzenie ciężkostrawne i gazotwórcze dla przykładu rośliny strączkowe np. bób czy kapusta. W trakcie palenia papierosów, żucia gumy połykane jest powietrze w większych ilościach, co również jest powodem gromadzenia się gazów w większych ilościach. Nadmierne gazy towarzyszą chorobom, które uniemożliwiają odbicie połkniętego powietrza dla przykładu po przebytych operacjach chirurgicznych, w przebiegu refluksu żołądka. Nadmierne gazy mogą się pojawić przy zaburzonym procesie trawienia i wchłaniania zwłaszcza w jelicie cienkim, co skutkuje zbyt dużym nagromadzeniem substratów przeznaczonych do procesu fermentacji w jelicie grubym np. niedobór laktazy. Nadmierne gazy wynikają również z zaburzeń pracy przewodu pokarmowego, które mogą wynikać z rodzaju przyjmowanych leków. Przyczyną może być też zwiększona ilość bakterii, które znajdą się w jelicie cienkim, które w naturalnych warunkach jest najczęściej wyjałowione.

Czy ciągłe gazy mogą być objawem choroby?

Częste gazy jelitowe oraz wzdęcia mogą pojawiać się na skutek zaburzeń trawienia i wchłaniania. Tutaj należy wyróżnić niedobór laktazy w jelicie cienkim, który występuje u blisko 30 proc. populacji osób dorosłych. Niedobór ten wywołuje objawy nietolerancji laktozy, czyli tzw. cukru mlecznego, który znajduje się, tak jak nazwa wskazuje, m.in. w mleku. Również niedobór enzymów trzustkowych występujący podczas chorób trzustki może powodować ciągłe gazy, wzdęty brzuch oraz niestrawność. Przyczyną częstych, uporczywych, cuchnących gazów bywają także choroby zapalne jelit niestrawione lub niewchłonięte składniki pokarmowe w jelicie cienkim są pożywką dla nasilonej fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym. Wzdęty brzuch, niestrawność oraz nadmierne gazy mogą świadczyć ponadto o chorobach, takich jak: zespół jelita drażliwego, celiakia, torbiele w jelitach.

Jak pozbyć się gazów? Jakie są sposoby na gazy?

Pierwszym elementem pomagającym pozbyć się nadmiernych gazów oraz wzdęć jest dokładne i prawidłowe przeżuwanie pokarmów oraz wolne picie płynów. W ten sposób zapobiegnie się nadmiernemu gromadzeniu powietrza w górnej części przewodu pokarmowego. Pomocne mogłoby być zaprzestanie żucia gum, ssania twardych cukierków oraz palenia tytoniu. Trzeba również ograniczyć dodatkowe bodźce podczas spożywania pokarmów np. oglądanie telewizji czy wykonywanie innych czynności. Należy spożywać regularne posiłki, najlepiej 4–5 w ciągu dnia w przerwach nie mniejszych niż 2,5 oraz nie większych niż 4 godziny. Posiłki najlepiej jeść codziennie o tej samej porze. Sposób na gazy to ograniczenie spożycia nasion roślin strączkowych, warzyw kapustnych oraz cebulowych. Dodatkowo, ciągłe gazy w jelitach o nieprzyjemnym zapachu mogą powstawać na skutek fermentacji bakteryjnej także: słodyczy, szczególnie czekolady i jej wyrobów, tłustych potraw, nabiału, m.in. serów pleśniowych, jaj, ryb, w szczególności śledzi czy sardynek w oleju lub pomidorach, ostrych przyprawy, napojów gazowanych, alkoholowych, kawy oraz wszystkich innych zawierających kofeinę. Aby wyeliminować częste gazy zaleca się wprowadzić do diety produkty, które mają zdolność absorbowania substancji lotnych i przy tym zmniejszania nieprzyjemnych zapachów gazów. Są to: szpinak, pietruszka, sałata, jogurty, borówka brzusznica i sok z niej. Warto unikać potraw smażonych oraz pieczonych, natomiast jako główną obróbkę termiczną stosować gotowanie oraz duszenie bez wcześniejszego obsmażania. Do diety na gazy należy wprowadzać nowe produkty pojedynczo oraz w niewielkich ilościach aby obserwować tolerancję organizmu. Przydatne może być również prowadzenie notatek odnośnie spożycia produktów i występowania dolegliwości w postaci częstych gazów. Zaleca się pić nie mniej niż 2 litry wody dziennie.

Nadmierne gazy – leczenie

Bardzo często pacjenci mylą nadmierne gazy ze wzdęciem. Diagnoza problemu wymaga skrupulatnej, samodzielnej obserwacji pacjenta. W większości przypadków nie są przeprowadzane dodatkowe badania chyba, że istnieje podejrzenie o chorobę układu pokarmowego. Lekarz może zlecić przede wszystkim morfologię i badanie moczu i kału, USG jamy brzusznej czy gastroskopię.

O zasadach zdrowego odżywiania słyszał chyba każdy, a co z prawidłowym łączeniem pokarmów? Lista zasad w obu przypadkach jest ważna do utrzymania zdrowia i smukłej sylwetki. Na czym polega właściwe łączenie produktów żywnościowych? Skąd się biorą największe błędy żywieniowe? Jak łączyć pokarmy, aby zdrowo się odżywiać?

Co to jest trawienie?

Jest to proces rozkładu zjadanego pożywienia na prostsze związki chemiczne w celu ich przyswojenia. Słowo przyswojenie ma tu szczególne znacznie, bo nie tym się stajemy co zjemy, ale tym co przyswoimy. Najbardziej naturalnym i efektywnym sposobem trawienia jest tzw. trawienie enzymatyczne. Pisząc w skrócie, do strawienia każdego składnika pożywienia potrzebujemy innego enzymu, aby móc ten składnik przetworzyć na proste związki chemiczne i przyswoić.

Zasady zdrowego odżywiania – najczęstsze błędy

Zdrowe odżywianie się oparte jest na odpowiednich nawykach żywieniowych, wpisanych w naturalne potrzeby żywieniowe człowieka, wynikające z piramidy żywienia. Zasady zdrowego odżywiania się polegają na spożywaniu częstych, ale małych lekkostrawnych posiłków, nie przejadaniu się, urozmaicaniu posiłków w produkty z różnych grup żywieniowych i odpowiedniej ich kompozycji. Ważne jest picie odpowiedniej ilości płynów, komponowanie posiłków bogatych w owoce i warzywa, odpowiednich do zapotrzebowania kalorycznego osoby oraz jej wieku, płci, stanu zdrowia i trybu życia. Najczęstsze błędy żywieniowe mają dwie podstawowe przyczyny. Pierwszą z nich są niedobory: energii, białka, witamin, składników mineralnych, błonnika pokarmowego, nienasyconych kwasów tłuszczowych w pożywieniu. Wynika to przede wszystkim z ograniczenia spożywanej żywności – dobrowolne lub wynikające ze złych warunków społeczno-ekonomicznych. Z kolei druga jest związana z nadmiernym spożyciem żywności oraz nieodpowiednim stylem życia (np. niska aktywność fizyczna, stosowanie używek). Problem z przejadaniem się wynika przede wszystkim ze spożyciem nadmiernej ilości żywności, z nadmiernym spożyciem tłuszczów zwierzęcych, węglowodanów i soli kuchennej. W przypadku błędów żywieniowych warto wspomnieć także o nieprzestrzeganiu zasad odpowiedniego łączenia pokarmów

Jak łączyć pokarmy?

Wiele osób zwróciło uwagę na zasady łączenia pokarmów w momencie, kiedy popularne stały się diety rozdzielne (jak np. Haya lub Diamondów), które oparte są na unikaniu łączenia białek z węglowodanami. Jednak z naukowego punktu widzenia nie stwierdzono przeciwwskazań do łączenia konkretnych grupy produktów lub składników w jednym posiłku. Należy to tylko umiejętnie robić. W sytuacji, kiedy posiłek składa się z małej liczby różnych produktów żywnościowych, wówczas organizm do jego rozkładu uruchamia mechanizm trawienia enzymatycznego. Czyli konkretne enzymy trawienne są odpowiedzialne za rozkład konkretnych składników żywności – i to jest najbardziej efektywny sposób trawienia i przyswajania pożywienia. Gdy tych składników jest więcej, wówczas do trawienia enzymatycznego dochodzi jeszcze trawienie bakteryjne, które polega na rozkładzie pożywienia poprzez jego fermentację. Ten sposób jest mniej efektywny od trawienia enzymatycznego – pożywienie jest gorzej przyswajane, a składniki pokarmowe są wchłaniane w ograniczonym stopniu. Ważne jest to, że różni ludzie mają różną tolerancję na różnorodność spożywanego pokarmu. Z tego wniosek, że im prostsze pokarmy, tym łatwiej są trawione w układzie pokarmowym.

Prawidłowe łączenie pokarmów, czyli jakie?

Łączenie pokarmów – kilka zasad, które warto zapamiętać:

•Skrobia i białka osobno – najkorzystniej w oddzielnych posiłkach. To jedno z najtrudniejszych wyzwań, jeśli chodzi o właściwe łączenie pokarmów. Schabowy z ziemniakami, gulasz z kaszą – jak je rozdzielić? Rozwiązaniem jest spożywanie mięsa z dużą ilością nieskrobiowych warzyw, eliminując ziemniaki lub kaszę lub spożywając je na końcu posiłku.

•Pokarmy wysokobiałkowe na początku posiłku. Białka są największym wyzwaniem dla układu trawiennego, a do ich rozkładu potrzebna jest największa ilość soków trawiennych.

•Niełączenie białek i tłuszczów – z dwóch podstawowych powodów. Produkty wysokobiałkowe (mięso, orzechy, nasiona) zwykle jednocześnie zawierają spore ilości lipidów nasyconych. A dodatkowe ich smażenie na tłuszczu jeszcze zwiększa kaloryczność potrawy. Ponadto lipidy utrudniają procesy trawienne białek, co zmusza układ trawienny do wzmożonego wysiłku.

•Owoce jako przekąska. Owoce najlepiej jeść na czczo lub przynajmniej na 1-2 godziny po posiłku. Bardzo szybko ulegają strawieniu, dlatego należy je jeść osobno. Łączone z innymi pokarmami angażują soki trawienne, przez co inne produkty muszą ?czekać na swoją kolej? do strawienia, zalegają i mogą ulec fermentacji w przewodzie pokarmowym.

•Kilka owoców można łączyć w ramach jednego posiłku, należy jednak pamiętać, że półkwaśne najlepiej jeść z kwaśnymi, a słodkie z półkwaśnymi.

•Skrobia i tłuszcz – dobre połączenie. Przy czym warto wybierać zdrowe tłuszcze, najlepiej kwasy wielonienasycone (np. omega-3). Tłuszcze są także potrzebne do wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Warto jednak uważać z ilością spożywanych produktów w takim zestawieniu. Skrobia i tłuszcz to bomby energetyczne, które szybko mogą doprowadzić do powstania nadwagi.